Giới thiệu về học bổng phát báo

Học bổng phát báo là gì?

Chắc các bạn cũng có nghe nhiều về học bổng phát báo rồi nhưng vì không nhiều bạn hiểu rõ sự tình nên Mark @ Saromalang sẽ cung cấp thông tin tại đây. Các bạn thường gọi là "học bổng Asahi" nhưng thật ra thì có nhiều tờ báo cung cấp học bổng phát báo chứ không riêng Asahi. Sở dĩ gọi là "học bổng Asahi" vì báo Asahi có liên kết với nhiều trường Nhật ngữ tại Việt Nam và cung cấp học bổng cho một số học sinh các trường này. Các tờ báo khác thì về cơ bản không tuyển lưu học sinh chỉ tuyển người Nhật. Báo Asahi cũng tuyển người Nhật cứ không chỉ riêng lưu học sinh. Vì thế, bài này giới thiệu "học bổng phát báo" nói chung chứ không chỉ giới thiệu học bổng phát báo Asahi. Chú ý: Saromalang không liên kết để cung cấp học bổng phát báo mà chỉ cung cấp thông tin để các bạn tự quyết định. Nếu bạn muốn nhận học bổng phát báo thì hãy học tại các trường Nhật ngữ lớn ở Sài Gòn và tham gia ứng tuyển.

Học bổng phát báo tại Nhật: Bạn làm công việc phát báo (khoảng 6 tiếng ban đêm + 2 ~ 3 tiếng ban ngày) đổi lại nhận Học bổng phát báo = (1) Hỗ trợ tiền học phí + (2) Tiền lương phát báo hàng tháng + (3) Hỗ trợ tiền nhà (nếu có).

Giờ làm việc và vấn đề tiềm ẩn

Mặc dù nhiều người thường nói phát báo là làm việc quá giờ, trái quy định số giờ làm thêm (tối đa 28 giờ/tuần) của Nhật nhưng theo tôi, chúng ta nên làm rõ một số vấn đề:
- Nhiều du học sinh làm việc khác cũng làm quá số giờ quy định
- Công việc phát báo là đặc thù: Bạn đi làm ngoài công ty nên khó mà xác định số giờ chính xác

Ngoài ra, công việc phát báo cũng có mức lương tương đối tốt nên khó có thể nói đây là bóc lột sức lao động. Đây đơn giản chỉ là thỏa thuận lao động bình thường. Nhưng không phải ai cũng muốn làm vì sẽ phải làm vào ban đêm, ảnh hưởng rất lớn tới việc học tập.

Ngoài ra, số giờ làm thực tế cũng khá cao:
Ca ban đêm: Bạn thường bắt đầu từ 1 giờ sáng và làm tới khoảng 7 giờ sáng
Ca chiều: Làm khoảng 2 ~ 3 tiếng buổi chiều

Như vậy một ngày bạn có thể làm tới 8 ~ 9 tiếng và bạn làm không nghỉ ngày nào. Mỗi tháng bạn làm 30 ngày thì số giờ thực tế có thể là 8 x 30 = 240 giờ. Số giờ này vượt rất xa mức 28 x 4 = 112 giờ/tuần tối đa được phép (hơn cả gấp đôi). Vì thế, ý kiến cho rằng việc thuê lưu học sinh phát báo là phá luật thì cũng hợp lý và tiềm ẩn rủi ro nếu bị điều tra. Tuy nhiên, đặc thù của công việc phát báo lại là dựa trên thành quả, tức là số báo phát được, và làm bên ngoài công ty.

Vì thế khó mà tính giờ chính xác được. Bạn sẽ về nhà sau khi phát báo xong. Trong công ty thì vẫn tính lương 28 giờ/tuần để đảm bảo không vi phạm luật. Tất cả đều vui vẻ. Suy cho cùng, phát báo thì có gì sai? Người Nhật có nhu cầu đọc báo vào sáng sớm và nước Nhật đang thiếu lao động làm nghề này (do quá cực và ảnh hưởng lớn tới chất lượng cuộc sống).

Thu nhập từ học bổng phát báo

Về tiền bạc thì học bổng phát báo khá tốt: Vừa trả tiền học phí, vừa có lương để sống, vừa được hỗ trợ tiền nhà. Việc hỗ trợ học phí được thực hiện cho tới khi bạn tốt nghiệp. Dưới đây là thu nhập dành cho học sinh người Nhật.

Các bạn lưu học sinh thì thường là dạng Plan B tức là được trả toàn bộ học phí, được hỗ trợ nhà ở và bỏ túi 12 man/tháng (1 man = 10 ngàn yen). Với 12 man/tháng thì hoàn toàn đủ sống ở Nhật nếu không nói là dư, và so với du học sinh khác thì khá rủng rỉnh tiền bạc.

Công việc phát báo

Công việc phát báo không đơn giản chỉ là phát báo mà còn nhiều nghiệp vụ khác.
Bước 1: Dỡ hàng
Dỡ báo từ xe tải xuống.

Bước 2: Phân nhỏ
Bạn phải nhận phần báo mà bạn cần phát. Một người sẽ phải phát tầm 300 căn nhà trở lên.

Bước 3: Kẹp tờ quảng cáo
Một trong những thu nhập quan trọng của báo là tờ quảng cáo (gọi là チラシ広告 chirashi koukoku). Đây là tờ quảng cáo khuyến mãi giảm giá hàng ngày của siêu thị thực phẩm, siêu thị điện máy, ... mỗi ngày sản phẩm giảm giá khác nhau nên ngày nào bạn cũng phải kẹp vào. Tờ quảng cáo mỗi ngày sẽ được đưa tới để bạn làm việc này trước khi phát báo. Hôm nào mà họ gặp vấn đề in ấn và giao muộn thì cứ yên trí: Bạn cúp học!

Bước 4: Bọc ni lông nếu trời mưa
Có máy chuyên dụng để bọc ni lông cho các tờ báo. Hôm nào mưa, tuyết thì bạn no đòn: Đã dễ ngã, đói và lạnh, lại còn phải thêm công việc bọc báo nữa. Mưa tuyết làm bạn gục ngã khi đang phát báo dù bạn mới đang tầm tuổi 20. Nhưng vì thu nhập thì bạn vẫn cố được.

Bước 5: Chất hàng và phát báo
Chất hàng lên xe máy, thường là xe phân khối thấp (gentsuki) loại dễ lấy bằng nhất. Sau đó đi phát báo.

SỐ GIỜ LÝ THUYẾT VÀ SỐ GIỜ THỰC TẾ

Về lý thuyết mà nói việc phát báo tốn khoảng 2 giờ rưỡi tới 3 giờ. Tuy nhiên, lý thuyết chỉ là lý thuyết. Vì bạn còn cả đống việc phải làm và số hộ cần phát báo mà bạn phụ trách còn lớn hơn con số chính thức (300). Vì nếu không thì lấy đâu ra tiền trả học phí, hỗ trợ nhà ở và trả lương cho bạn?

QUY LUẬT KINH TẾ: THU NHẬP = ĐÓNG GÓP

Để nhận thu nhập như trên, bạn phải đóng góp tương ứng. Thực tế thì bạn bắt đầu vào lúc 1 giờ sáng, và tới 7 giờ mới phát xong. Đấy mới là phát báo buổi sáng và đấy là nếu bạn quen việc. Có thể bạn còn phải phát tới 8 giờ sáng nhất là mùa đông, trời mưa, hay thậm chí tờ quảng cáo tới chậm. Rất nhiều thứ sẽ kéo dài giờ làm việc của bạn.

Phát báo buổi chiều
Bạn không chỉ phát báo buổi sáng mà còn phát buổi chiều. Nhưng buổi chiều thì nhẹ nhàng hơn nhiều. Thứ nhất vì nó là chiều nên bạn không mệt bằng (nhất là bạn đã ăn uống rồi). Trời lại sáng không sợ té xe hay đâm cột điện. Thứ hai là vì không cần kẹp tờ quảng cáo nữa, thứ mà rất tốn thời gian và mệt não, và cực chán. Kẹp chirashi có khi còn chán hơn đi phát báo (trừ lúc trời mưa).

NGÀY NGHỈ PHÁT BÁO

Về lý thuyết cách tuần bạn nghỉ 2 ngày, 4 tuần bạn nghỉ 6 ngày. Tức là bạn làm việc khoảng 24 ngày/tháng. Về lý thuyết là thế còn thực tế phải hỏi các bạn phát báo. Bài này không phải là thông tin chính xác 100% mà là để giúp nhận thức về công việc và học bổng phát báo.

MÔ PHỎNG CẤU TRÚC THU NHẬP

Vì sao lương là 12 man? Tôi giả sử thế này: Bạn làm 4 giờ/ngày (không quá thời gian cho phép) với lương 1000 yen/giờ. Vì làm ban đêm nên phải tăng 25% thanh 1250 yen/giờ. Nếu làm 28 giờ/tuần (để không quá thời gian cho phép):

28 giờ/tuần x 1,250 yen x 4 tuần = 140,000 yen (14 man)

Có thể lương cơ bản của bạn chỉ là mức tối thiểu và tính ra là khoảng 12 man. Đây là phân tích kinh tế phù hợp với luật pháp về lương tối thiểu ở Nhật.

PHÂN TÍCH KINH TẾ HỌC BỔNG PHÁT BÁO

Số giờ làm thực tế, tiền lương thực tế

Như đã nói số giờ làm 1 ngày của bạn có thể lên tới 8 ~ 9 giờ và làm 24 ngày/tháng nên thực tế 1 tháng bạn làm 192 ~ 216 giờ/tháng. Nếu chia tiền lương ra:

120,000 yen/ 200 giờ = 600 yen/giờ

Tức là dưới mức tối thiểu. Tuy nhiên, bạn còn nhận học bổng và hỗ trợ tiền nhà đúng không? Học bổng phát báo trả cho bạn học phí là 110 man/năm, tiền nhà thì khoảng 30 man/năm, tổng là 140 man/năm. Chia 140 man cho mỗi tháng là khoảng 116,000 yen/tháng. Tính cả tiền lương 12 man thì thực tế mỗi tháng bạn nhận 116 + 120 = 236,000 yen/tháng. Vậy lương giờ của bạn:

Lương giờ phát báo = 236,000 / 200 giờ = 1,180 yen/giờ

Vậy lương phát báo cao hay thấp?

Nếu bạn chỉ nhìn số tiền thì lương phát báo có vẻ rất cao. Lưu học sinh đã từng phát báo thì chắc không ai tin là chỉ cần 3.5 giờ là phát xong báo (có thể là thế thật nhưng như nói ở trên bạn còn cả đống nghiệp vụ khác trước khi có thể phát báo, mà quan trọng nhất là kẹp tờ quảng cáo chirashi). Một số bạn chưa phát báo thì có thể tin là công việc đơn giản nhưng nếu đã đọc bài này mà vẫn không tính ra số giờ làm thật sự thì tôi cũng chịu thua.

Bây giờ chúng ta so sánh với làm ở kombini (cần tiếng Nhật khoảng N3, tốt nhất là N2) hoặc làm ở quán bình dân như Matsuya, Yoshinoya: Lương giờ trung bình là 1000 yen/giờ (không phải là mức cao mà là mức chấp nhận được). Nếu bạn làm ban đêm thì được tăng 25% phụ cấp làm đêm:

Lương kombini, quán ăn ban đêm = 1,000 yen/giờ + 25% = 1,250 yen/giờ

Như vậy thì mức lương này còn cao hơn lương phát báo. Khó có thể nói lương phát báo cao và thực tế nó không cao như bạn nghĩ. Sự thật là tất cả đều phải tuân theo quy luật kinh tế "có làm thì mới có ăn". Nghề phát báo không phải là nghề cần tiếng Nhật tốt hay kỹ năng gì quá đặc biệt.

Vấn đề cuộc sống

Nếu làm phát báo thì xác nhận lên lớp chỉ ngủ thôi. Buổi chiều bạn phát xong lúc 7 giờ tối ăn uống xong về nhà tầm 8 giờ tối. Bạn luôn mệt và rất buồn ngủ nên nếu học thì thiếu ngủ và có thể muộn làm vào hôm sau, nếu ngủ thì lại thiếu học. Thiếu học thiếu ngủ song hành với nhau và ngày nào bạn cũng ngủ trên lớp. Lên lớp mà thấy bạn nào ngủ 100% tiết học thì chắc chắn là làm nghề phát báo rồi ^^

Việc duy trì học tập tốt là điều bất khả thi. Ngay cả làm thêm ít thì chưa chắc bạn đủ thời gian ôn EJU để thi đại học đừng nói tới phát báo. Vì thế, bạn sẽ không vào đại học (trừ một số bạn xuất sắc hoặc vào đại học rồi mới đi phát báo). Cũng không nên mong sẽ giỏi tiếng Nhật (trừ một số bạn đã học sẵn ở Việt Nam). Bạn sẽ đi học senmon và phát báo tiếp. Tức là đã bước chân vào thì khó có ngày ra trừ khi bạn không đi học nữa.

Vấn đề bồi thường
Không biết lưu học sinh thế nào chứ học sinh Nhật không thể xin nghỉ vì có điều khoản bồi thường: Bạn phải trả lại tiền học phí mà học bổng đã trao. Vì thế, dù kiệt sức, lao lực bạn vẫn đi phát báo vì không có tiền trả lại. Như tính toán ở trên, nếu trả lại học phí thì tiền lương giờ của bạn chỉ là 600 yên/giờ trở xuống thấp quá xa so với mức tối thiểu (khoảng 907 yen/giờ tại Tokyo) chưa kể làm ban đêm phải tăng 25% nữa.

Bạn không nghỉ vì nếu nghỉ và bồi thường thì mất mát quá nhiều.

Bạn có thể kiếm được khá nhiều tiền nhưng sự nghiệp học hành không tốt mấy. Tương lai của bạn sẽ bị ảnh hưởng nhưng quan trọng hơn là SỨC KHỎE. Ngay từ trẻ bạn đã lao lực và không có thời gian để tìm hiểu cuộc sống hay tự học tập. Tôi nghĩ đây là vấn đề lớn nhất đối với học sinh phát báo. Vì bạn không làm một vài tháng mà là một vài năm cho tới khi bạn tốt nghiệp trường nào đó.

Bạn nên tự cân nhắc việc có nhận học bổng phát báo hay không. Nhưng tôi khuyên thế này:

Nếu không quá khó khăn tài chính, đừng bán sức khỏe kiếm tiền

- Mark -

Thay vào đó hãy đầu tư công sức, thời gian vào học tập, trải nghiệm cuộc sống. Hơn nữa nếu tiếng Nhật bạn khá và làm ở kombini hay quán ăn thì lương cũng 1,000 yen/giờ (ban đêm 1,250 yen/giờ) còn cao hơn cả lương phát báo thực tế đúng không nhỉ? Bạn vẫn có thể kiếm tiền trang trải nhưng không bị bắt buộc phải thức đêm vài năm, sống theo đúng một lộ trình mà có thể điều chỉnh một cách linh hoạt theo nhu cầu tài chính và nhu cầu học tập của bạn.

Miễn trách nhiệm
Bài này mang tính chất học thuật, phân tích kinh tế, không phải là chỉ dẫn, lời khuyên hay bất cứ gì khác. Trên đời không có đúng hay sai mà bạn nên tự mình ra quyết định. Một khi quyết định rồi thì hãy THÍCH ỨNG và tìm ra phương pháp tốt nhất (vì có bạn phát tới 5 giờ là xong báo rồi ^^). Vì mọi việc trên đời đều tuân theo quy luật kinh tế nên bạn kiếm tiền được xứng đáng với công sức bỏ ra. Không ai bóc lột hay muốn bóc lột bạn cả. Tất cả chỉ là dòng chảy kinh tế, người ta trả tiền để bạn làm việc. Do đó, dù làm công việc gì hãy làm tốt nhất có thể. Hãy dừng cuộc chơi đúng thời điểm và chuyển sang chương mới trong cuộc đời.

Mark @ Saromalang